Íslendingar hafa alla möguleika til að tryggja sér góð eftirlaun

Á síðustu ártugum hafa Íslendingar  byggt upp lífeyriskerfi sem byggir á sjóðsmyndun. Að þessu leyti voru Íslendingar  á undan flestum  öðrum vestrænum þjóðum og njóta þess í dag.  Með sjóðsmyndun  leggur hver kynslóð til hliðar  fjármagn  til eftirlaunagreiðslna en leggur það ekki á komandi kynslóðir. 

Á síðari árum hafa aðrar vestrænar þjóðir verið að taka upp svipað fyrirkomulag og Íslendingar en sjá fram á mikinn vanda næstu áratugina við að fjármagna eftirlaunakerfi á meðan verið er að byggja upp sterka sjóði.  Fjörutíu ára sjóðssöfnum íslenskra  lífeyrissjóða  skapar Íslendingum einstakt tækifæri til að  tryggja öllum  góða afkomu á efri árum á næstu áratugum.

Á sama tíma og lífeyrissjóðirnir hafa verið að styrkjast og stórauka greiðslur til sinna félagsmanna hefur ríkið verið að draga úr  greiðslum til ellilífeyris. Yfirlýst markmið stjórnvalda er að í framtíðinni taki lífeyrissjóðirnir að mestu við greiðslu ellilífeyris en ríkið sinni fyrst og fremst þeim sem falla utan lífeyrissjóðakerfisins.

Þessi afstaða ríkisvaldsins er ekki í samræmi við  upphafleg markmið með stofnun lífeyrissjóðanna   sem voru hugsaðir til viðbótar ellilífeyri frá Tryggingastofnun ríkisins.;P>

Við eigum alla möguleika á að tryggja góð eftirlaun

Þegar skoðaðir eru möguleikar lífeyrissjóðanna til að taka við ellilífeyrinum er mikilvægt að velta fyrir sér hvað er ásættanlegur lífeyrir. Lífeyrissjóðunum er gert að tryggja að lágmarki 56% af meðalævitekjum. Það eru væntanlega allir sammála um að það er óásættanlegur lífeyrir. Þegar þetta lágmark var sett   var gengið út frá því að greiðslur frá lífeyrissjóðum væru til viðbótar greiðslum frá TR. Okkar markmið hljóta  að vera að tryggja öllum að lágmarki eftirlaun sem eru 75% til 85% af ævitekjum fólks. 

Íslenska þjóðin hefur notið þeirrar gæfu að með batnandi lífskjörum hefur   meðalævi fólks  lengst verulega síðustu áratugi. Þetta hefur haft í för með sér að skuldbindingar sjóðanna hafa verið að aukast og þrátt fyrir  góðan árangur í rekstri og ávöxtun hefur það ekki dugað til að mæta þeim auknu skuldbindingum sem  hafa verið samfara þessu.  Þetta hefur leitt til þess að þeim sjóðum sem  veita meiri réttindi en lágmarkið segir til um hefur farið  fækkandi.

Til að tryggja fólki 75% til 85% af meðalævitekjum má  því ljóst vera að almannatryggingar verða að leggja verulegt framlag til ellilífeyris á móti lífeyrissjóðunum næstu áratugina.

Frjáls séreignarsparnaður hefur farið vaxandi og mun skipta  verulegu máli þegar fram líða stundir en það tekur einstakling   mörg ár að safna í  góðan sjóð. Í því sambandi  er mikilvægt  að hafa í huga að allstór hópur fólks  nýtir sér  ekki séreignarsparnað.  Þegar fram líða stundir mun sá hópur verða  mun ver settur en þeir sem   leggja nú þegar til hliðar allt að 6% í séreignarsparnað.  Til að koma í veg fyrir þann ójöfnuð sem af þessu leiðir er mikilvægt  að séreignarsparnaður verði samnings- eða lögbundinn þannig að allir verði með 4% framlag í séreignarsparnað auk mótframlags atvinnurekenda. Verði séreignarsparnaðurinn ekki bundinn mun skapast veruleg gjá á milli þeirra sem nýta sér möguleika til séreignarsparnaðar og þeirra sem ekki telja sig eiga möguleika á slíku.

Sameiningarviðræður SL og LV

Á síðasta ársfundi Sameinaða lífeyrissjóðsins var samþykkt heimild til stjórnar að taka upp viðræður við Lífeyrissjóð verslunarmanna um sameiningu sjóðanna. Fyrir þeim viðræðum var gagnkvæmur áhugi hjá báðum sjóðunum og töldu menn sig sjá  hagræðingu með samrekstri sjóðanna sem leiða ætti  til minni rekstrarkostnaðar.

Við tryggingafræðilega skoðun á nýjum sjóði kom í ljós að ávinningurinn var ekki jafn augljós og virtist í fyrstu. Mismunandi kynjasamsetning sjóðanna dró verulega úr þeim ávinningi sem Sameinaði lífeyrissjóðurinn hefði haft af sameiningunni.  Einnig kom í ljós að skerða þurfti réttindi félagsmanna SL og ávinningur í framtíðarávinnslu í aldurstengdu kerfi var ekki með sama hætti og í dag.     Niðurstaðan varð nú sú að hætta viðræðum um sameiningu.  Þrátt fyrir að þetta hafi verið niðurstaðan er þróunin sú að sjóðir eru að sameinast og líklegt að innan fárra ára verði 3 til 4 stórir lífeyrissjóðir á almenna vinnumarkaðinum. Í mínum huga er það því áframhaldandi verkefni stjórnar SL  að skoða  sameiningarkosti. 

Rekstur SL hefur gengið vel á þessu ári og ef seinnihluti ársins verður í takt við fyrrihlutann hefur orðið mikill viðsnúningur í rekstri sjóðsins. Staða sjóðsins kallar  í sjálfu sér ekki á að hann sameinist öðrum sjóði / sjóðum en hann verður áfram opinn fyrir áhugaverðum sameiningar möguleikum  ef þeir kunna að finnast.  Sameinaði lífeyrissjóðurinn er fyllilega samkeppnisfær hvað réttindi varðar sé hann borinn saman við lífeyrisjóði á almenna markaðinum. Hann hefur til margra ára verið í forystu hvað varðar nýjungar og þróun lífeyriskerfa og  ætlar  sér að vera það áfram.

Þorbjörn Guðmundsson,
varaformaður Sameinaða lífeyrissjóðsins skrifar

(Greinin birtist áður í TR-fréttum, fréttabréfi Trésmiðafélags Reykjavíkur)